Η φιλία μεταξύ των συνομηλίκων  στη σχολική ηλικία

             κείμενο Ζωή Τζώρτζη

    Είναι αναγκαίο για τη διατήρηση και  την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων που αναπτύσσουν τα παιδιά μας με τους συνομηλίκους, εμείς οι ενήλικες να αντιληφθούμε πως τα παιδιά μαθαίνουν μέσω  και της παρατήρησης της  δικής μας συμπεριφοράς.   Αρχές όπως η συνεργασία, η στήριξη, η εγγύτητα, η αρμονική συνύπαρξη, η δέσμευση, η αφοσίωση, η ζεστασιά, η οικειότητα και η αλληλοβοήθεια διδάσκονται κυρίως από την οικογένεια και  συμπληρωματικά από το σχολείο.  

             Είναι πολύ σημαντικό επίσης να προσφέρουμε ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με τους συνομηλίκους στα παιδιά μας έχοντας την πόρτα του σπιτιού και της καρδιάς μας ανοιχτή, ενισχύοντας τη διάθεση της φιλοξενίας και  της αφοσίωσης, γνωρίζοντας πως τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως από τη δική μας στάση προς τον άλλο, τον ξένο, την ξένη  το νέο, τη νέα και το διαφορετικό, τη διαφορετική από εμάς.

           Με βάση τα νέα ερευνητικά, επιστημονικά δεδομένα, τα αγόρια εμπλέκονται σε φιλικές σχέσεις με δυναμικές δραστηριότητες, αποδέχονται εύκολα ένα τρίτο μέλος που επιχειρεί να εισέλθει σε μια φιλική δυάδα και επικεντρώνονται στην κατάκτηση μιας ηγετικής θέσης μέσα στην ομάδα (Maccoby, 1990). Τα κορίτσια  πάλι δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων με βάση το συναίσθημα και τείνουν να διατηρούν τις φιλίες τους με συγκεκριμένα άτομα (Tannen, 1990). Κατά συνέπεια, οι φιλικές σχέσεις των κοριτσιών χαρακτηρίζονται από αλληλοϋποστήριξη, οικειότητα, ασφάλεια, εμπιστοσύνη, ενώ οι συμβιβασμοί είναι συχνότεροι, προκειμένου να διευθετηθούν οι συγκρούσεις (Laursen, 1995).         

       Αναφορικά με τη σταθερότητά τους, οι φιλικές σχέσεις στην παιδική ηλικία διαρκούν κατά μέσο όρο έναν χρόνο. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η συσχέτιση μεταξύ σταθερότητας και ποιότητας της φιλίας είναι μικρή (Berndt, 1999). Σημειώνεται ότι οι φιλικές σχέσεις στην προεφηβεία και την εφηβεία είναι σταθερότερες από ό,τι στην παιδική ηλικία (Berndt & Hoyle, 1985∙ Neckerman, 1996), καθώς οι έφηβοι στηρίζονται στους φίλους τους στην προσπάθεια ανεξαρτητοποίησής τους από τους γονείς, αλλά και αναζήτησης της ταυτότητάς τους.          

                  Σχολική ηλικία

            Μεγαλώνοντας το παιδί αρχίζει να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για τους συνομήλικούς του και οι φιλικές του σχέσεις γίνονται πιο συγκεκριμένες και είναι μεγαλύτερης διάρκειας. Στην ηλικία αυτή αρχίζει να αποκτά σημασία η έννοια του “κολλητού” ή της “κολλητής”. Το μοίρασμα αρχίζει να επεκτείνεται, πέρα από τα αντικείμενα, στις σκέψεις και στα συναισθήματα. Αρχίζει να μετρά το πώς νιώθει ο φίλος ή η φίλη. Συνακόλουθα, αρχίζει να επηρεάζεται η συμπεριφορά του με υποχωρήσεις και συμβιβασμούς. Τα περισσότερα  παιδιά στην ηλικία μεταξύ 6 και 8 ετών παραβλέπουν τις διαφορές  φύλου στα παιχνίδια τους. Στα 8 χρόνια περίπου όμως οι επαφές τους με άτομα του αντίθετου φύλου μειώνονται. Μέχρι την ηλικία των 11 ή 12 ετών, ο διαχωρισμός των φύλων στο ομαδικό παιχνίδι κορυφώνεται. Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει κάποια συσχέτιση ανάμεσα στο πόσο δημοφιλές είναι ένα παιδί και στον αριθμό των φίλων που έχει . Τα δημοφιλή παιδιά τείνουν να έχουν περισσότερους φίλους απ’ ότι τα λιγότερα δημοφιλή παιδιά. Όμως, είναι πιθανό να είναι κάποιο παιδί δημοφιλές χωρίς να έχει κανένα φίλο. Από την άλλη, ακόμα και παιδιά που απορρίπτονται από την ομάδα των συνομηλίκων τους συχνά έχουν τουλάχιστον ένα φίλο και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό για τη συναισθηματική τους βελτίωση.

           Οι φιλικές σχέσεις των παιδιών με τους συνομηλίκους τους παίζουν σημαντικό ρόλο στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Αντιλαμβανόμαστε πολλά στοιχεία για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού με τις κατάλληλες ερωτήσεις προς το παιδί, όπως π.χ.: «Έχεις φίλους;», «Περνάς καλά με τους φίλους σου;» ή «Τι κάνετε όταν είστε μαζί;»

                         Διάφορες μελέτες σε παιδιά αυτής της ηλικίας έδειξαν πως

          Ο τόπος διαμονής αποτελεί βασικό στοιχείο ή ακόμη κριτήριο για την επιλογή φίλου ή φίλης. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν φιλικές σχέσεις με άλλα παιδιά που κατοικούν στην ίδια περιοχή, παρά με άλλα που ζουν σε πιο μακρινή απόσταση.

                 Η φιλία αναπτύσσεται όταν δίνεται πολύ συχνά η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους.

          Οι Pellegrini και Blatchford μελέτησαν τη σημασία που έχουν οι φιλικές σχέσεις των παιδιών στο πλαίσιο του σχολείου και συνόψισαν τα ευρήματά τους στις εξής γενικές κατηγορίες:

1) Απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων: Οι δεξιότητες συνεργασίας και αλληλοβοήθειας βοηθούν τα παιδιά στην καθημερινότητα του σχολείου.

2) Πηγή πληροφοριών: Τονίζεται η σημασία της φιλίας για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Οι έρευνες δείχνουν ότι όταν οι φίλοι συνεργάζονται (π.χ. όταν τοποθετούνται στην ίδια ομάδα εργασίας στο σχολείο) μαθαίνουν ευκολότερα και είναι πιο δημιουργικοί. 3) Συναισθηματική υποστήριξη: Οι φίλοι είναι πηγή συναισθηματικής υποστήριξης σε περιόδους ή καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Οι φίλοι βοηθούνται, ώστε να ξεπεράσουν τις καθημερινές σχολικές δυσκολίες και προσφέρουν ασφάλεια σε περιπτώσεις συγκρούσεων με συμμαθητές.

 4) Προσαρμογή στο σχολείο: Οι φιλικές σχέσεις βοηθούν τα παιδιά στην κοινωνική και ακαδημαϊκή προσαρμογή στο σχολείο, κυρίως όταν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές (π.χ. αλλαγή σχολικού πλαισίου, μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, κ.α.)

 5) Μελλοντικές σχέσεις: Οι φιλικές σχέσεις των παιδιών προσφέρουν τις βάσεις και λειτουργούν ως πρότυπο για μελλοντικές σχέσεις. Τα κύρια χαρακτηριστικά των παιδικών φιλικών σχέσεων μεταφέρονται στις ετερόφυλες σχέσεις στα επόμενα αναπτυξιακά στάδια στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή.

           Έχει μελετηθεί και η επίδραση μεμονωμένων αρνητικών ποιοτικών χαρακτηριστικών της φιλικής σχέσης, όπως η συχνή σύγκρουση ανάμεσα σε φίλους. Έχει αποδειχτεί ότι η σύγκρουση αυτή λειτουργεί ως επιβαρυντικός παράγοντας που έχει αρνητική επίδραση στη σχολική προσαρμογή. Τα παιδιά που αναφέρουν υψηλά ποσοστά σύγκρουσης στις φιλικές τους σχέσεις τείνουν να έχουν δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο και αυτό είναι πιο έντονο στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Τα παιδιά που ανέφεραν υψηλά ποσοστά σύγκρουσης στις φιλικές τους σχέσεις, βίωναν υψηλότερα ποσοστά μοναξιάς και χαμηλότερα ποσοστά ικανοποίησης στο σχολείο απ’ ότι οι συμμαθητές τους. Αυτά τα ευρήματα υποστηρίζουν την υπόθεση ότι οι φιλικές σχέσεις δεν είναι πάντα επωφελείς για κάποια παιδιά. Ορισμένες φιλικές σχέσεις ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητα του παιδιού.(Πηγή: Παιδιατρική Κλιν. Πανεπ. Αθηνών , Λ. Αναγνωστάκη)

     Σε κάθε περίπτωση η καθημερινή συζήτηση με τα παιδιά μας, μάς διαφωτίζει πώς βιώνουν τη φιλία, ποια είναι η συναισθηματική τους κατάσταση, και βοηθά πολύ στη βελτίωσή της.